wszystkie drogi prowadzą do Muzeum Leopoldów - w poszukiwaniu Egona Schiele

Przy okazji wizyty w Wiedniu zwiedzamy Muzeum Leopoldów, a w nim największy na świecie zbiór dzieł Egona Schiele, artystycznego odkrycia tego wyjazdu. 

 

Egon Schiele, narcyz i prowokator, autor ekspresyjnych aktów, autoportretów i portretów, z charakterystycznym, indywidualnym stylem, inspirowanym secesją. Przez niektórych oskarżany o szerzenie pornografii.

Żyje intensywnie, umiera młodo, pozostawia po sobie 330 obrazów olejnych i ponad 3000 prac na papierze. Wiedeń kocha Schiele...

Jego charakterystyczna kreska, niepowtarzalny styl fascynuje i inspiruje wielu ludzi na całym świecie. Nikt przed nim i nikt po nim, nie potrafi w swoich dziełach w taki sposób łączyć sztuki wysokiej i pornografii. Schiele zachwyca. Zachwyca świat, zachwyca i  nas..

"Uwielbiam sprzeczności”- te słowa widnieją na jednym z rysunków, jakie Schiele tworzy w więziennej celi, w kwietniu 1912 roku. Sprzeczność - to słowo klucz do zrozumienia jego życia i twórczości. 

 

Życie i śmierć, lubieżność i ból, samotność i pustka, erotyka i dramat istnienia tak idealnie łączą się w jego obrazach. To co najważniejsze w jego sztuce, to fakt, iż każdy kto spotyka się z jego dziełami ma silne, często sprzeczne odczucia, od zachwytu i fascynacji, po oburzenie i brak akceptacji. Nigdy jednak nie przechodzi obok nich obojętnie. To zdecydowany sukces - zwycięstwo sztuki, zwycięstwo geniuszu, w który sam Schiele wierzy do końca swoich dni.
 

Życie Schiele to miłość i kontrowersje, to fascynacja seksualnością, Freudem i Klimtem. Aby zrozumieć jego twórczość, trzeba poznać jego życiorys...

(Klimt, Śmierć i życie)

Egon Schiele pojawia się na świecie w 1890 roku, w miasteczku Tulln nad Dunajem, oddalonym od Wiednia o 30 kilometrów. Ojciec, z pochodzenia Niemiec – Adolf Schiele zarządza stacją kolejową. Sześcioletni Schiele objawia swoje zdolności plastyczne stale rysując pociągi i kolej. Początkowy zapał artystyczny przeradza się w obsesję malowania, jak się okazuje, jedyną możliwą drogą ucieczki przed odosobnieniem i samotnością w domu, w którym na chorobę psychiczną zapada jego ojciec. Badacze twórczości Schielego uważają, iż to właśnie postać ojca jest kluczowa dla dalszej drogi życiowej oraz charakteru malarza. Po śmierci ojca, prawnym opiekunem Egona i jego sióstr zostaje ich wuj Leopold Czihaczek. Matka nie akceptuje artystycznych ambicji syna, chce bowiem, aby Egon został inżynierem. Przełom w jego życiu następuje w 1907 roku, w momencie poznania Gustawa Klimta, najbardziej podziwianego i wpływowego malarza Wiednia ówczesnych czasów. Klimt dostrzega w siedemnastoletnim Schiele znamiona geniuszu i otacza go opieką, niejako zastępując mu utraconego ojca. Nastaje czas ewidentnej fascynacji Mistrzem. Obrazy Schielego z tamtego okresu są wyraźnie inspirowane jego twórczością. Klimt, aby wspierać Schielego, kupuje jego rysunki, znajduje dla niego modeli oraz przedstawia go potencjalnym patronom. To dzięki niemu, Schiele wprowadzony zostaje w środowisko wiedeńskiej secesji, której wnet staje się ważnym przedstawicielem. W 1908 roku odbywa się pierwsza wystawa prac Schielego w Klosterneuburgu. Rok później, Schiele porzuca akademię i rozpoczyna samodzielną drogę artysty. Wynajmuje w Wiedniu pracownię i z ogromną determinacją zaczyna dążyć do osiągnięcia sławy o której marzy. 

W tym samym czasie wiąże się z siedemnastoletnią Wally Neuzil, jedną z modelek, a zarazem kochanek Klimta, przez co niejako symbolicznie odcina się od wpływów Mistrza. Rudowłosa Wally i jej ciało pojawia się na większości obrazów Egona, stając się ikoną wiedeńskiego ekspresjonizmu. Mimo ogromnego podziwu i fascynacji Klimtem, Schiele ma świadomość, że aby zdobyć sukces musi wypracować nieznany wcześniej styl, kreskę i obrazować tematy zupełnie odmienne od tych, które obowiązują w obecnych czasach. Dlatego też prowokacyjne tematy i pozy modelek oraz modeli mają stać się znakiem rozpoznawczym jego twórczości. I tak też się dzieje. 

Egon jest przekonany o swoim geniuszu, jak również o swej męskiej atrakcyjności. Zainteresowanie płci przeciwnej podsyca jego i tak już wybujały narcyzm, który owocuje licznymi autoportretami. Na przestrzeni jego życia powstaje ich ponad kilkaset. Autoportrety wzbogaca symbolicznym wizerunkiem dłoni, przesadnie wydłużonych, splecionych w teatralnych gestach, zawsze na pierwszym planie. Jak się później okaże, wszystkie modelki i modele Schielego na jego obrazach i rysunkach mają dłonie, które są portretami dłoni malarza. Z jego aktów bije smutek, samotność, niekiedy dojmujący ból i cierpienie. Tak jak wspomniane akty nie pokazują jedynie nagich ciał, ale przede wszystkim gwałtowne emocje, podobnie autoportrety ukazują dramat istnienia i podstawową sprzeczność, jaka wpisana jest w ludzki los – współistnienie życia i śmierci. 

Schiele zdaje sobie sprawę, iż jego prace są zbyt obsceniczne i wulgarne, ale nie boi się coraz częstszych oskarżeń o szerzenie pornografii i skupia się na aktach. Opętany seksem, studiuje ludzkie ciała, pokazując najbardziej intymne szczegółu anatomiczne. Ma też swój fetysz, są nim damskie pończochy, które znajdziemy na wielu obrazach. Tworząc wykorzystuje najczęściej specjalną, mieszaną technikę, gdzie w ramach jednej pracy na papierze rysuje i jednocześnie maluje z użyciem ołówków, węgla, akwareli, dodatkowo stosując gwasz. 

Rudowłosa Wally z którą dzieli życie pozostając w konkubinacie, wpiera go w wybranej drodze, mimo, iż życie znacznie utrudnia brak finansów. Schiele zaczyna dużo podróżować, wystawiać swoje prace na wystawach w europejskich miastach, korzystając często z gościny swoich przyjaciół i protektorów. W 1912 roku postanawia odpocząć od wielkomiejskiego życia i wraz z Wally zamieszkuje w malutkim miasteczku położonym w okolicach Wiednia. Niestety zbyt konserwatywna społeczność miasteczka nie akceptuje faktu, iż Egon żyje z Wally w konkubinacie i Schiele zmuszony jest po kilku tygodniach pobytu opuścić sielską okolicę. W kwietniu 1912 malarz zostaje oskarżony o uwiedzenie niepełnoletniej modelki. Spędza dwadzieścia jeden dni w areszcie i trzy dni w celi. Trudy życia w więzieniu przelewa na płótno dwunastu obrazów. 

Wiosną 1914 roku Schiele poznaje mieszkające w pobliżu jego pracowni siostry Adele i Edith Harms, pochodzące ze stosunkowo zamożnej rodziny. Zwłaszcza młodsza z sióstr Edith zaczyna interesować Schielego, który zastanawia się nad profitami ewentualnego z nią ożenku. Dokonując wyboru pomiędzy swoją dotychczasową partnerką a potencjalną żoną, Schiele wybiera drogę swojej przyszłej twórczości. Zrywa z Wally i oświadcza się Edith, w 1915 biorą ślub, zaś kilka dni później Schiele wyjeżdża na służbę wojskową do Pragi. Dzięki wstawiennictwu zwolenników talentu i protektorów Schielego, artysta nie zostaje wysłany na front. Zajmuje się pracami administracyjnymi w pobliżu Wiednia, dzięki czemu swobodnie maluje, wystawia swoje prace i kontynuuje karierę artystyczną.

W 1917 na polu bitwy ginie Wally, co mimo rozstania głęboko odbija się na psychice Egona. Kolejny rok okazuje się zarówno najbardziej owocnym, jak i najbardziej tragicznym w życiu Schielego. W lutym 1918 roku, na udar mózgu umiera jego Mistrz - Gustaw Klimt, w zastępstwie którego, Schiele przewodniczy marcowej wystawie Secesji Wiedeńskiej, podczas której wystawia 19 obrazów olejnych oraz 29 rysunków i akwareli, odnosząc przy tym ogromny sukces artystyczny i komercyjny. Za pieniądze uzyskane ze sprzedaży prac wynajmuje drugą pracownię, w której planuje malować wielkoformatowe płótna.

 

Latem 1918 roku okazuje się, iż Edith spodziewa się ich dziecka, a Egon, co możne zaskakiwać cieszy się i przygotowuje do roli ojca. W październiku tego roku, będąca w szóstym miesiącu ciąży, Edith zaraża się siejącą spustoszenie w Wiedniu grypą hiszpanką. Umiera 28 października. Egon dołącza do niej trzy dni później...w wieku zaledwie 28 lat.

 

P.S  wszystko wskazuje na to, że reprodukcja Schiele na płótnie, oczywiście akt zawiśnie w sypialni :)